Sól kuchenna, znana również jako chlorek sodu, znajduje się niemalże w każdej polskiej kuchni. Zdecydowana większość osób nie wyobraża sobie przygotowywania i spożywania jakiegokolwiek posiłku bez jej dodatku. Należy do najstarszych przypraw poprawiających smak różnorodnych potraw. Sól wprawdzie dostarcza ważnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu jonów sodu i potasu, ale w nadmiernych ilościach staje się przyczyną poważnych dolegliwości, nieprzyjemnych schorzeń i chorób cywilizacyjnych. Ratunkiem może okazać się dieta niskosodowa!
Nadmiar soli w diecie szkodzi!
Sól kuchenna jest głównym źródłem sodu, który zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, krwionośnego i nerwowego, reguluje gospodarkę wodną organizmu oraz uczestniczy w aktywnym wchłanianiu najważniejszych składników odżywczych. Niestety nadmierna ilość sodu w diecie dorosłego człowieka jest przyczyną wielu niebezpiecznych dla zdrowia schorzeń i chorób. Przede wszystkim sprzyja zwiększeniu obojętności krwi i zwężaniu naczyń krwionośnych, co w efekcie prowadzi do zwiększenia ciśnienia tętniczego. Wzrasta wówczas ryzyko chorób serca, udaru mózgu, miażdżycy, wylewu, niewydolności krążenia. Innymi skutkami systematycznego spożywania zbyt dużej ilości soli są: kamica nerkowa, osteoporoza, astma, demencja, otyłość, a nawet niektóre nowotwory (np. rak żołądka).
Rodzaje soli
Osoby, które jednak nie wyobrażają sobie ulubionej potrawy bez chociażby niewielkiej ilości soli, mogą sięgnąć po inne, mniej szkodliwe dla zdrowia jej rodzaje. Alternatywę dla tradycyjnej soli stanowią:
- sól kamienna dostępna w drobno- lub gruboziarnistej postaci – zawiera więcej składników mineralnych, takich jak potas, chrom, wapń, mangan, miedź i magnez;
- sól potasowa – idealna dla osób, które powinny stosować dietę niskosodową;
- sól morska – o dosyć wysokiej zawartości sodu, ale intensywnym smaku, dzięki czemu nie trzeba dodawać jej zbyt wiele;
- sól himalajska w postaci grubych grudek o charakterystycznym bladoróżowym kolorze – uznawana za najczystszą na świecie, zawiera nie tylko chlorek sodu, ale również około osiemdziesiąt różnych pierwiastków;
- czarna sól hawajska o działaniu antytoksycznym – usuwa z organizmu wszelkie substancje szkodliwe i zbędne produkty przemiany materii;
- sól indyjska Kala Namak o dużej zawartości żelaza i… jajecznym aromacie – doskonale sprawdza się jako oryginalny dodatek w kuchni wegańskiej;
- sól peruwiańska Marasak o różowym zabarwieniu – pochodząca z samych szczytów wysokich Andów oraz wypłukiwana przez gorące źródła posiada wiele drogocennych minerałów, takich jak magnez, żelazo, wapń, miedź i cynk;
- angielska sól Mandon w postaci miękkich płatków w kształcie charakterystycznych piramidek – posiada krystalicznie czysty smak – uzyskiwana za pomocą tradycyjnych metod, umożliwiających zachowanie wartościowych składników mineralnych (głównie magnezu i wapnia).
Wszechobecna sól
Sól znajduje się głównie w półgotowych lub gotowych produktach spożywczych, po które codziennie sięgamy. Doskonałe właściwości konserwacyjne oraz niska cena sprawiają, że producenci chętnie dodają chlorek soli między innymi do: pieczywa, wędlin, serów (zwłaszcza żółtych i topionych), ryb wędzonych, dań typu instant, bulionów rosołowych, konserw czy słonych przekąsek (paluszków, chipsów, krakersów) czy konserw. Co więcej w procesie produkcji dodawane są często znaczne ilości substancji dodatkowych, takich jak chociażby glutaminian sodu, benzoesan sodu czy askorbinian sodu. Ponad to każdy z nas chętnie używa soli jako przyprawy do domowych zup, sosów, potraw mięsnych, mącznych i warzywnych, kanapek czy twarożków. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) bezpieczny poziom spożycia soli dla dorosłego, zdrowego człowieka wynosi maksymalnie pięć gramów dziennie (jedna płaska łyżeczka). Tymczasem, zdaniem naukowców oraz specjalistów do spraw żywienia, przeciętna dieta Polaków przekracza aż trzykrotnie normę wyznaczoną przez WHO. Może to mieć fatalne skutki dla stanu zdrowia. Większość lekarzy i dietetyków zaleca stosowanie diety niskosodowej.
Dieta niskosodowa
Dieta niskosodowa polega na ograniczeniu lub całkowitym wyeliminowaniu z codziennego jadłospisu soli oraz produktów o wysokiej zawartości sodu. Podstawę menu stanowią przede wszystkim świeże, nieprzetworzone produkty, takie jak:
- świeże warzywa i owoce, zwłaszcza z dużą zawartością potasu i magnezu;
- pełnoziarniste pieczywo, kasze, makaron razowy, ryż brązowy, płatki zbożowe;
- ryby bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza tłuste ryby morskie (np. tuńczyk, makrela, śledź, sardynki);
- chude mięso;
- chudy nabiał (twaróg, maślanka, kefir);
- chude mięso;
- samodzielnie przygotowane wędliny;
- orzechy bez soli;
- oleje roślinne.
W diecie niskosodowej maksymalna dawka sodu wynosi 1200 mg na dobę. Ograniczenie lub wyeliminowanie soli z menu ma ogromny wpływ na poprawę stanu zdrowia, kondycję fizyczną oraz ogólne samopoczucie. Poprawia znacznie pracę układu krążenia i nerek, a także pozwala zachować w organizmie prawidłowy bilans wodny.
Dieta niskosodowa – szczególne wskazania
Dieta niskosodowa konieczna jest w przypadku pojawienia się pierwszych niepokojących objawów, które mogą świadczyć o nadmiarze sodu w organizmie. Lekarze i dietetycy zalecają stosowanie diety bez soli zwłaszcza osobom z:
- chorobami naczyniowo-sercowymi;
- chorobami nerek;
- miażdżycą;
- nadciśnieniem tętniczym i innymi zaburzeniami pracy układu krążenia;
- marskością wątroby połączoną z wodobrzuszem.
Sól w diecie powinny ograniczyć również osoby z obniżoną gęstością kości i narażone na osteoporozę. Nadmiar sodu w organizmie zwiększa bowiem wydalanie wapnia z organizmu. Rezygnacja z soli pozwala zmniejszyć dawki leków, a nierzadko nawet całkowicie je wyeliminować u pacjentów z nadciśnieniem. Co więcej zmniejsza liczbę zawałów serca aż o 18% i udarów mózgu 0 24%. Dieta niskosodowa doskonale sprawdza się również w przypadku osób, zmagających się z zatrzymywaniem wody w organizmie z przyczyn hormonalnych oraz kobiet w ciąży, które cierpią z powodu obrzęków.
Aromatyczne zamienniki soli kuchennej
Eliminacja soli w diecie lub jej znaczne ograniczenie nie musi oznaczać, wbrew powszechnym opiniom, pogorszenia walorów smakowych poszczególnych dań. Idealnymi zamiennikami mogą bowiem okazać się aromatyczne zioła, zarówno świeże, jak i suszone oraz naturalne przyprawy. Smak każdej potrawy z pewnością podkreślą i wzbogacą: czosnek, pieprz (klasyczny czarny, egzotyczny czerwony i biały), bazylia, oregano, tymianek, rozmaryn, lubczyk, cynamon, goździki, estragon i wiele innych. Doskonałą alternatywę dla tradycyjnej soli stanowią również koper, pietruszka oraz imbir. Pachnące zioła i naturalne przyprawy sprawią, że umiejętnie przygotowany posiłek będzie kulinarną ucztą dla podniebienia. Poza tym korzystnie wpływają na funkcjonowanie całego organizmu. Całkowita rezygnacja z soli, dla większości osób przyzwyczajonych do tego smaku, może okazać się prawdziwym wyzwaniem. Dlatego można sukcesywnie zmniejszać ilość przyprawy podczas każdego kolejnego przygotowywania posiłku.
