Systemy franczyzowe można podzielić według różnych kryteriów, między innymi: rodzaju działalności gospodarczej, sposobu organizacji systemu czy rodzaju know-how. W Polsce największą popularnością i zainteresowaniem cieszy się franczyza handlowa, usługowa, produkcyjna, master franczyza oraz przedstawicielstwo regionalne.
Franczyza handlowa (dystrybucyjna)
Franczyza handlowa (dystrybucyjna) polega na przekazaniu franczyzobiorcy nie tylko całego asortymentu produktów, ale również wiedzy sprzedażowej, marketingowej oraz z zakresu obsługi klienta. Franczyzobiorca oznacza prowadzony przez siebie punkt handlowy znakiem towarowym franczyzodawcy, a także korzysta z pomocy w zakresie wizualizacji sklepu, wyboru poszczególnych produktów, szkolenia personelu, merchandisingu czy marketingu. Obecnie w Polsce katalog franczyz wyróżnia następujące branże w dystrybucji:
- artykuły spożywcze i przemysłowe;
- apteki i artykuły zdrowotne;
- odzież i obuwie;
- kosmetyki, upominki, biżuteria;
- produkty dla dzieci;
- artykuły dla domu i ogrodu;
- AGD/RTV, IT i telekomunikacja;
- stacje paliw
- artykuły sportowe.
Franczyza handlowa cieszy się ogromną popularnością wśród osób poszukujących pomysłu na własny biznes ze względu na prosty system opracowania specyficznych procedur handlowych oraz dynamiczny i szybki wzrost dochodów. Pierwsze systemy dystrybucyjne w Polsce pojawiły się na początku lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, kiedy wysokie i atrakcyjne marże zapewniały błyskawiczny zwrot z inwestycji w punkty handlowe. Na światowych rynkach, na których wciąż umacnia się dobra i znana marka, franczyza handlowa cieszy się niesłabnącą popularnością.
Szczególną formą franczyzy handlowej jest natomiast franczyza depozytowa, która polega na tym, że franczyzobiorca otrzymuje od franczyzodawcy wszystkie produkty w depozyt. Towar jest własnością franczyzodawcy do momentu zakupu przez klienta, zaś zarobki franczyzobiorcy zależą w głównej mierze od wartości i ilości sprzedanego asortymentu.
Franczyza usługowa
Franczyza usługowa polega natomiast na przekazaniu franczyzobiorcy prawa do korzystania ze znaków towarowych franczyzodawcy oraz dostępu do procedur, technicznego oprogramowania oraz sposobów wykonywania konkretnej usługi (tzw. know-how). Obejmuje również wsparcie w aranżacji punktu usługowego i szkolenia pracowników w zakresie obsługi klientów. Do najpopularniejszych branż, działających w systemie franczyzy usługowej należą między innymi:
- gastronomia (znane sieci fast-food, restauracje)
- edukacja (szkolenia, kursy językowe, różne warsztaty);
- turystyka i hotele;
- uroda i fitness (salony kosmetyczne, spa, siłownie, kluby fitness)
- nieruchomości.
Franczyza usługowa, która rozwija się w Polsce od lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, wymaga opracowania ściśle określonych metod wykonywania konkretnej usługi, gwarantujących sukces w prowadzeniu działalności gospodarczej. W dużej mierze zależy również od aktualnych trendów rynkowych oraz bezustannie zmieniających się potrzeb i oczekiwań potencjalnych klientów.
Franczyza produkcyjna (przemysłowa)
Franczyza produkcyjna polega na przekazaniu franczyzobiorcy licencji na produkcję określonych produktów według procedur i technologii udostępnionych przez franczyzodawcę. Dodatkowo franczyzobiorca może korzystać ze znaku towarowego i innych oznaczeń charakterystycznych dla franczyzodawcy.
Master franczyza (subfranczyza, subfranchising)
Franczyzodawca na podstawie umowy udziela franczyzobiorcy (master franczyzobiorcy) wyłączności na korzystanie z pakietu franczyzowego w prowadzeniu działalności gospodarczej na okrreślonym terenie. Franczyzobiorca przejmuje większość obowiązków franczyzodawcy, dzięki czemu zyskuje znacznie szerszą swobodę działania. Może między innymi rekomendować pewne zmiany w działaniu sieci franczyzowej i umowie franczyzowej. Franczyzodawca zachowuje jednak pełną kontrolę nad systemem, ponieważ ma prawo do ostatecznego zatwierdzania zmian proponowanych przez master franczyzobiorcę. Subfranczyzna najczęściej wykorzystywana jest do tworzenia systemów franczyzowych w krajach, gdzie normy prawne i zasady prowadzenia działalności gospodarczej znacznie różnią się od warunków w kraju siedziby franczyzodawcy.
Przedstawicielstwo regionalne
Przedstawicielstwo regionalne oznacza osoby lub firmy, które w danym regionie zajmują się głównie wyszukiwaniem nowych franczyzobiorców oraz świadczeniem określonych usług funkcjonującym już franczyzobiorcom. Wszystkie umowy natomiast zawierane są bezpośrednio pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Do najważniejszych obowiązków przedstawiciela regionalnego należy: reklama lokalna, szkolenia oraz nadzór nad franczyzobiorcami.
Jaki rodzaj franczyzy wybrać?
Wybór odpowiedniej franczyzy może stanowić prawdziwe wyzwanie dla przyszłego przedsiębiorcy, ale warto kierować się przede wszystkim własnymi pasjami i zainteresowaniami, dzięki czemu praca nie będzie jedynie źródłem utrzymania i przykrym obowiązkiem. Szczególną uwagę należy zwrócić również na zapotrzebowanie klientów na konkretne towary lub usługi oraz siłę konkurencji na danym rynku. W przypadku franczyzy doświadczenie w danej branży i prowadzeniu biznesu nie jest najważniejsze, ponieważ franczyzodawca zapewnia odpowiednie szkolenia.
